آیا حیوانات خانگی خواب می‌بینند؟ بررسی مراحل خواب و رویا در سگ‌ها و گربه‌ها

مقدمه: خواب فقط برای انسان‌ها نیست
خواب یکی از ضروری‌ترین و پیچیده‌ترین فرآیندهای بیولوژیکی است که در هر موجود زنده‌ای، از جمله حیوانات خانگی، اتفاق می‌افتد. وقتی سگ یا گربه شما در خواب حرکت می‌کند، مانند تکان دادن پا یا خرخر کردن، ممکن است شما این تصور را داشته باشید که آن‌ها در حال دیدن خواب و رویا هستند. در این مقاله به بررسی علمی و دقیق خواب حیوانات خانگی، به ویژه سگ‌ها و گربه‌ها، پرداخته‌ایم و به سوالاتی نظیر اینکه آیا آن‌ها خواب می‌بینند یا نه، پاسخ می‌دهیم. آیا خواب حیوانات شبیه خواب انسان‌ها است؟ آن‌ها چه مراحل خواب را طی می‌کنند؟ و آیا به‌واقع می‌توان به آن‌ها گفت که رویا می‌بینند؟

مراحل خواب در حیوانات خانگی
خواب در حیوانات خانگی مشابه خواب انسان‌ها به دو مرحله اصلی تقسیم می‌شود:
•خواب غیر REM (Non-Rapid Eye Movement): این مرحله معمولاً مرحله‌ای آرام و عمیق است که در آن بدن و مغز حیوان به طور کامل استراحت می‌کنند. در این مرحله حیوان به بازیابی انرژی نیاز دارد و سیستم‌های مختلف بدن به ترمیم می‌پردازند.
•خواب REM (Rapid Eye Movement): این مرحله ویژگی خاصی دارد، جایی که مغز فعال‌تر می‌شود و بیشتر شبیه به خواب فعال انسان است. در این مرحله، حرکات چشم سریع می‌شود و خواب‌دیدن آغاز می‌شود. این مرحله معمولاً با حرکات عضلانی مانند تکان دادن پاها، تغییر در وضعیت بدن، یا حتی پارس کردن سگ‌ها همراه است.

شواهد علمی: خواب و رویا در حیوانات
مطالعات زیادی نشان داده‌اند که خواب REM در حیوانات خانگی وجود دارد. به طور خاص، پژوهش‌ها نشان داده‌اند که سگ‌ها و گربه‌ها مشابه انسان‌ها در این مرحله خواب دچار حرکات غیرارادی می‌شوند. به‌عنوان مثال، در تحقیقاتی که روی موش‌ها انجام شد، الگوهای فعالیت مغزی آن‌ها هنگام خواب با فعالیت‌های مشابه در زمان بیداری (مانند دویدن یا فعالیت بدنی) مطابقت داشت. این شواهد نشان می‌دهند که حیوانات خانگی نیز ممکن است در خواب رویاهایی از وقایع روزمره‌شان ببینند.
حیوانات خانگی هم مانند انسان‌ها ممکن است در این مرحله خواب فعالیت‌های روزانه‌شان را بازسازی کنند. سگ‌ها ممکن است در خواب پا بزنند یا خرخر کنند، گویی در حال دویدن یا بازی هستند. گربه‌ها نیز ممکن است در خواب پنجه بزنند، چشمانشان را تنگ کنند و بدنشان را تکان دهند، همانطور که در هنگام شکار در طبیعت رفتار می‌کنند. این شواهد، حاکی از این است که خواب حیوانات خانگی می‌تواند همانند انسان‌ها شامل رویاها باشد.

چه عواملی بر کیفیت خواب حیوانات اثر می‌گذارد؟
کیفیت خواب حیوانات خانگی به عوامل مختلفی بستگی دارد که برخی از آن‌ها در اینجا بررسی می‌کنیم:
•سن: توله‌سگ‌ها و بچه‌گربه‌ها بیشتر از سگ‌ها و گربه‌های بالغ در مرحله REM به سر می‌برند. این بدین معناست که آن‌ها خواب عمیق‌تری دارند و احتمال بیشتری برای دیدن رویا دارند. در حالی که حیوانات مسن‌تر ممکن است خواب کمتری در این مرحله داشته باشند.
•نژاد: نوع نژاد نیز می‌تواند بر الگوی خواب تأثیر بگذارد. سگ‌هایی که بیشتر فعالیت بدنی دارند، مانند نژادهای شکاری، ممکن است بیشتر نیاز به خواب عمیق و طولانی داشته باشند.
•محیط: محیطی که حیوان در آن خوابیده است نیز بر کیفیت خواب آن‌ها تأثیر دارد. حیوانات خانگی که در محیط‌های شلوغ یا پر از صدا زندگی می‌کنند، ممکن است خواب عمیق‌تری نداشته باشند و حتی بیشتر در معرض اختلالات خواب قرار بگیرند.

تفسیر حرکات خواب حیوانات
یکی از جالب‌ترین ویژگی‌های خواب حیوانات خانگی، حرکت‌هایی است که در خواب از خود نشان می‌دهند. سگ‌ها ممکن است در هنگام خواب پاهایشان را تکان دهند، یا گربه‌ها در خواب می‌توانند پنجه بزنند و بدنشان را به‌طور مکرر حرکت دهند. این حرکات معمولاً به‌خاطر ورود به مرحله REM خواب است که در آن حیوان از نظر فیزیکی تحرکاتی مشابه به زمانی که بیدار است، دارد.
البته، این حرکات در بیشتر مواقع طبیعی هستند و نشان‌دهنده فرآیند خواب است. اما در مواردی که حرکات شدیدتر یا مداوم‌تر از حد معمول باشد، ممکن است به دلیل اختلالات خواب مانند تشنج یا بی‌خوابی باشد که در این صورت بهتر است با دامپزشک مشورت کنید.

نتیجه‌گیری: رویاها، پنجره‌ای به دنیای درونی حیوانات
خواب و رویاهای حیوانات خانگی واقعاً جذاب است و ممکن است برخی از ما تصور کنیم که آن‌ها فقط به خواب می‌روند تا استراحت کنند، اما حقیقت این است که همانطور که انسان‌ها به خواب می‌روند و رویا می‌بینند، حیوانات خانگی هم می‌توانند در خواب دنیای خود را تجربه کنند. این امر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا به ما کمک می‌کند تا رفتارهای خواب حیوانات را بهتر درک کنیم و محیط مناسبی برای استراحت آن‌ها فراهم کنیم.
به‌طور کلی، حیوانات خانگی، به‌ویژه سگ‌ها و گربه‌ها، از نظر خواب و مراحل آن شباهت‌های زیادی به انسان‌ها دارند. فراهم آوردن محیطی آرام، امن و راحت برای آن‌ها می‌تواند به بهبود کیفیت خوابشان کمک کند و از استرس و اضطراب آن‌ها بکاهد.

دکتر مژده فهری-کلینیک دامپزشکی آدورینا