پرخاشگری برای حفظ قلمرو (تعیین قلمرو توسط یک سگ و پرخاش به دیگر سگ ها) یک مشکل رفتاری خطرناک است. در حالت ملایم آن، سگ برای ترساندن مزاحمان بخصوص همنوعان خود پارس می کند؛ همچنین پارس کردن روشی برای فراخوانی دیگر سگ های گروه برای حفاظت از قلمرو است. اگر مزاحم نترسد این رفتارها می تواند تشدید شود مانند:گرفتن پوزیشن حمله و اگر بازهم نترسد ممکن است سگ به مزاحم حمله کند. طبق تعریف،این نوع پرخاش بیشتر شامل حال هم گونه ها یعنی سگ های دیگر می شود اما اما به نظر می رسد که سگ های اهلی انسان ها را به عنوان همنوع خود در نظر می گیرند و در نتیجه ممکن است  به سمت انسان ها پارس کنند.

" قلمرو"  حیوان شامل خانه و حیاط، به علاوه مناطق مجاور آن به عنوان مثال، پیاده روها) که سگ در آن گشت می زند، و وسایل نقلیه خانوادگی که در آن سوار می شوند)، می شود. وقتی پرخاشگری سگ ها علیه غریبه ها فقط در خانه و قلمرو خودشان است و در محیط بیرون کاری به غریبه ها ندارند ما را به یک تشخیص می رساند:این رفتار یا به علت حس سلطه جویی و حفاظت از قلمرو است و یا ناشی از ترس و اضطراب.

پرخاشگری قلمرویی ناشی از حس سلطه جویی
سگ های غالب(آلفا)وظیفه دارند به سایر اعضای دسته در مورد نزدیک شدن یک غریبه هشدار دهند. این سگ ها مانع جدی برای حضور مهمانان در خانه تحت رهبری انهاست. صاحبانی که بر سگ های خود تا حدی کنترل دارند با انجام کارهایی از جمله به استقبال فرد مهمان رفتن به سگ خود این اطمینان را می دهند که این فرد هیج تهدیدی محسوب نمی شود و اینگونه سگ آنها ارام می شود و از همراهی مهمان لذت می برد.

پرخاشگری قلمرویی آمیخته با ترس
برخی از سگ‌ها، به‌خصوص سگ‌هایی که از نژادهای گله هستند، در مورد محافظت از قلمرو متفاوت رفتار می کنند. منشا پرخاشگری این سگ ها ناشی از حس هایی همچون ناامنی، ترس و اضطراب است. این سگ ها وقتی جوان تر هستند ممکن است حتی از صدای غریبه ها بترسند و عقب بنشینند و شروع به پارس کردن کنند اما وقتی بزرگتر می شوند اعتماد به نفس پیدا کرده و در می یابند که می توانند عامل ترس (غریبه) را از خود دور کنند. افرادی که یونیفرم پوشیده اند مثل پستچی ها عامل اصلی ایجاد همچین اعتماد به نفسی در سگ ها هستند. مامور پست می آید، سگ پارس می کند، مامور پست می رود و سگ اعتبار می گیرد. بنابراین رفتار پرخاشگرانه تقویت می شود. درحالیکه در خیابان، همین سگ‌ها ممکن است شهامت ترساندن افراد را نداشته باشند، هرچند که به آن تمایل داشته باشند.

عوامل
 راه های متعددی برای تشخیص این دو نوع پرخاش از هم وجود دارد از جمله:
1-سگ هایی که پرخاششان ناشی از ترس است رفتارهایی مانند: اجتناب از نزدیک شدن، دم جمع شده یا نیمه جمع شده، راه رفتن خمیده دارند.
2- سگ هایی که پرخاشگری قلمرویی آمیخته با ترس دارند کنند معمولاً در زمانی که کسی  در خانه باشد کاملا آرام نمیگیرند و مستعد حملات ناگهانی یا پارس کردن هستند و ممکن است به افرادی که ناگهان حرکت می‌کنند، با صدای بلند صحبت می کنند و یا از جای خود بلند میشوند تا خانه را ترک کنند حمله کنند.
3- سگ هایی که پرخاشگری قلمرویی آمیخته با ترس دارند معموال به اندام های پایینی بدن فرد غریبه (ران ها، ساق پا، باسن) حمله  می کنند و یا فقط لباس آنها را می گیرند.
4- به نوعی، تنها وجه تمایز بین پرخاشگری قلمرویی ناشی از حس سلطه جویی و پرخاشگری قلمرویی آمیخته با ترس، سطح اطمینانی است که سگ ها دارند. سگ های پرخاشگر آمیخته با ترس معمولاً اعتماد به نفس کافی برای پرخاشگری نسبت به غریبه ها در داخل یا خارج از قلمروی خود را دارند. اما سگ‌های پرخاشگر ناشی از حس سلطه جویی از سطح اعتماد به نفس پایین‌تری برخوردار هستند و در نتیجه فقط در قلمرو خانه خود و یا از داخل وسیله نقلیه مالک خود پرخاشگری می کنند.اگرچه مدیریت پرخاشگری ناشی از حفظ قلمرو آسانتر از مدیریت پرخاشگری ناشی از ترس است، اما هر دو شکل تهاجم را می توان به خوبی با اقدامات مدیریتی، کنترل و مهار کرد.

تمهیدات امنیتی
صاحب سگ باید برای تمامی درهای ورودی آلارم قرار دهد تا اطمینان حاصل کنند که هیچ کس بدون اطلاع وارد ملک نمی شود. سگ هایی که سابقه گازگرفتن غریبه ها را دارند نباید زمانی که یک فرد غریبه وارد خانه می شود آزاد باشند. برای این سگ ها همه تمرینات آزادانه باید در مکانی امن و با نظارت دائمی صاحب آنها انجام شود.  حصارهای الکتریکی برای سگ هایی که پرخاشگری ناشی از سلطه جویی دارند مشکل ایجاد می کند. سگ می داند که مرزهای قلمرواش کجاست، اما افراد نمی دانند و در نتیجه ممکن است ناخواسته از آن عبور کنند. به طور کلی، سگ‌ها وقتی پشت حصار قرار می‌گیرند، تمایل بیشتری به پرخاشگری و حفظ قلمرو خود دارند، زیرا حصار باعث میشود که سگ دقیق بداند مرز قلمرواش کجاست و در نتیجه از آن پاسداری و محافظت خواهند کرد. در نتیجه صاحبان مسئول یاداوری حضور سگ درمحل با نصب علامت "از حضور سگ آگاه باشید"  هستند.

پیشگیری های پزشکی
سگتان را از نظر برخی شرایط پزشکی که می توانند باعث افزایش استرس آن ها شوند آزمایش کنید. از جمله این موارد کم کاری تیروئید است. سطوح پایین هورمون های تیروئیدی ممکن است باعث افزایش اضطراب و در نتیجه پرخاشگری شوند.

هیچ چیز در زندگی رایگان نیست!
برخلاف انسان‌ها، سگ‌ها حس برابری کمی دارند و همیشه به دنبال بالاترین رتبه ممکن در گروه اجتماعی خود هستند. هنگام برخورد با پرخاشگری سگ ها برای حفظ قلمرو، ضروری است که صاحبان نقش رهبری خود را در رابطه با سگ ایفا کنند تا بتوانند تمایلات حفظ قلمرو سگ خود را به صورت ایمن مدیریت کنند.  رویکرد غیر تقابلی رهبری بهترین راه برای انجام این وظیفه مهم است. برنامه پیشنهادی برای صاحبان سگ ها،برنامه هیچ چیز در زندگی رایگان نیست است که این باعث می شود سگ برای هرچیزی که نیاز دارد، مانند: غذا، اسباب بازی ها، توجه، بیرون رفتن و... تلاش کند. حالتی مثل پاداش گرفتن بدلیل اطاعت از دستورات صاحبشان. مثلا صاحب به سگ دستور می دهد که بنشین و سپس اگر اطاعت کرد پاداش را دریافت می کند اما اگر سگ قبل دستور صاحبش آن را پیشبینی کند و انجام دهد، صاحب باید دستور جدیدی بدهد و بعد اجرای آن پاداش را بدهد. هدف این است که سگ دستورات صاحبش را انجام دهد. اگر صاحبان این روش را انجام دهند، سگ ها می آموزند که برای هرچیزی که می خواهند، مانند:غذا، بازی، توجه و... به صاحبشان نگاه کنند. اگر سگ ها اینگونه آموزش ببینند در زمان چالش و موقعیت های رعب آور بیشتر به صاحبان خود توجه کرده و از دستورات آنها اطاعت می کنند.

فعالیت بدنی
اطمینان حاصل کنید که سگ روزانه به صورت منظم فعالیت بدنی دارد.(حداقل ۲۰ تا ۳۰ دقیقه فعالیت هوازی روزانه)

رژیم غذایی
از یک رژیم غذایی سالم و متناسب باکیفیت استفاده کنید.

آموزش اطاعت
سگ را در جلسات منظم آموزش اطاعت روزانه درگیر کنید تا به دستورات صوتی تک کلمه ای واکنش نشان دهد و رهبر بودن صاحب حیوان نزد او افزایش یابد. معمولا یک تا دو جلسه 5 دقیقه ای در روز کافی است. آموزش با کلیکر و تشویقی ها ممکن است فرآیند آموزش را تسهیل کند.

قلاده(Head halter)
ازقلاده برای کنترل سگ در موقعیت های تنش زا استفاده کنید. قلاده باید آرام اما محکم بسته شود به طوریکه صاحب حیوان کنترل کامل روی حیوان برای هدایت او و تامین امنیت دیگران داشته باشد. قلاده یک فشار ملایم روی پوزه و پشت گردن ایجاد میکند که در نتیجه آن سگ تحت تلسط صاحب خود قرار می گیرد و می تواند تحت شرایط آرام با دیگران تعامل داشته باشد. در این شرایط می توانید به سگ به عنوان جازه ای برای آرام بودنش تشویقی بدهید. انواع قلاده را می توانید در سایت آدورینا(adorinapetclinic.com) سفارش دهید.

پوزه بند یا سبد پوزه
تمامی سگ هایی که در گذشته سابقه حمله به غریبه ها را داشته اند باید در اجتماع پوزه بند داشته باشند که امکان له له زدن، نوشیدن و خوردن غذاهای کوچک را به حیوان می دهد اما از گاز گرفتن جلوگیری می کند. سبد های پوزه بسیار موثرتر و از نظر اخلاقی انسانی تر از پوزه بند های دیگر هستند. 

از مواجه بپرهیزید
به جز در طول جلسات آموزشی، از مواجهه سگ با موقعیت ها و افرادی که ممکن است باعث رفتار پرخاشگرانه آن ها شوند، خودداری کنید. به خاطر داشته باشید که سگ هایی که بخاطر حفظ قلمرو پرخاشگری از خود نشان می دهند سعی در دور کردن متجاوز دارند. بنابراین اگر سگ اجازه ترسناندن دیگران را داشته باشد، و سوژه پس از آن عقب نشینی کند به منزله این است که سگ برای نشان دادن پرخاشگری پاداش گرفته است و این می تواند باعث افزایش دفعات و شدت این رفتار شود.

شرطی سازی تقابلی
شرطی شدن متقابل با آموزش سگ برای پاسخ دادن به فرمان یا فعالیتی که با ادامه عملکرد رفتار پرخاشگرانه ناسازگار است، رفتار ناخواسته را قطع می کند. این تکنیک زمانی موثرتر است که صاحبان بتوانند موقعیت هایی را که باعث واکنش قلمروی سگ می شوند، شناسایی و پیشبینی کنند. اگر میتوان حواس سگ را با پاداشهای غذایی یا بازی ها پرت کرد، شرطی کردن به خودی خود میتواند عمده مشکالت را حل کند. برای سگ هایی که به راحتی به غذا یا بازی واکنش نشان نمی دهند، آموزش آن ها برای آرامش با دستور با پاسخ دادن به نشانه های کلامی و بصری صاحبشان مفید است. در شرایط غیر استرس زا، صاحبان باید به سگ خود بیاموزند که بنشیند و به تماشای آنها بنشیند تا از آنها تمجید یا غذا دریافت کنند. ابتدا بگویید نگاهم کن و انگشت خود را به سمت صورت خود حرکت دهید. اگر سگ با توجه آرام و متمرکز پاسخ داد، با یک غذای کوچک به او جایزه بدهید یا با سخاوت از او تمجید کنید. این تمرین آرام سازی را روزانه و به مدت 5 روز انجام دهید. هر روز، مدت زمانی را که سگ باید قبل از دریافت جایزه در حالتی آرام و متمرکز باشد افزایش دهید. در پایان روز پنجم، سگ باید بتواند به مدت 25 تا 30 ثانیه بدون توجه به هرگونه عاملی که حواسش را پرت میکند، متمرکز بماند. در این مرحله، هر زمان که صاحبان احساس کنند که سگ آنها در شرف انجام رفتار ناخواسته است، می توانند از این تکنیک استفاده کنند. مهم است که این تمرین را به صورت دوره ای تمرین کنید تا در مواقع لزوم از اثربخشی آن مطمین باشید.

شرطی سازی داخل خانه
صاحبان می توانند سگ را در خانه آموزش دهند که برای 20 دقیقه روی مت یا تخت مخصوص که فقط برای آموزش بکار برده می شود در حالت نشسته باقی بماند هنگامی که سگ توانست دستورات اولیه را انجام دهد، می توان آنها را اموزش داد که در حالی که صاحبش به تدریج از او دور می شود، طولانی مدت در حالت نشسته باقی بماند. در ابتدا، اگر سگ در حالت نشسته ثابت ماند هر10 ثانیه یک بار به او پاداش دهید، سپس هر 20 ثانیه، هر 30 ثانیه و به همین ترتیب...
هنگامی که سگ مفهوم نشستن طولانی مدت را درک کرد، صاحبش می تواند به طور متناوب به سگ پاداش بدهد، هر بار که سگ بر می خیزد باید به صورت شفاهی به او تذکر بدهد و به سگ نشان دهد که پاداشی وجود ندارد و برای برگشتن به مت مخصوصش همراهیش کند. سگ به سرعت یاد می‌گیرد که اگربلند شود، دوباره روی مت گذاشته می‌شود، اما اگر در حالت نشسته بماند، به او پاداش داده می‌شود. زمانیکه سگ به هنگام حضور صاحبش در اتاق بنشیند صاحبش باید در حالیکه از سگ به تدریج دور می شود بخواهد که همچنان نشسته باقی بماند. در مرحله بعد صاحب سگ باید در حالیکه در اتاق مشغول کاری است از سگش بخواهد که بنشیند. سگ باید تا زمانیکه صاحبش در اتاق است در همان موقعیت بماند. زمان نشستن سگ در حالیکه صاحبش حضور ندارد باید افزایش یابد تا به 20 الی 30 دقیقه برسد.

شرطی سازی به افراد و شرایط ناخوشایند 
مرحله بعدی شرطی سازی سگ به افراد و شرایط ناخوشایندی است که باعث پرخاشگری می شوند. همه آموزش ها باید تحت نظارت مربی و در صورت نیاز با بستن قلاده و سبد پوزه باشد. نکته مهمی که باید به خاطر بسپارید این است که سگ را به طور ناگهانی در معرض محرک قرار ندهید، بلکه به تدریج این کار را بکنید. درهیچ زمانی در طول تمرین، سگ نباید مجاز به پرخاشگری باشد. اگر آنها آشفته به نظر برسند این نشان میدهد که، آموزش خیلی سریع پیش رفته است و مالک باید به مرحله قبلی برگردد.  برای حساسیت زدایی، مالک باید از قرار دادن سگ در معرض افرادی که کمترین احتمال تهاجم را دارند شروع کند. سگ را در مکانی که احساس راحتی می کند آموزش دهید.

مراحل قرار دادن سگ خود در معرض غریبه ها

  • از سگ بخواهید که بشین و من را نگاه کن یا در حالت نشسته باقی بماند.
  • یک فرد که برای سگ حساسیت متوسط دارد از دور به سگ معرفی کنید. برای مثال از سگ بخواهید که در حالتی آرام دراز بکشد، یا بنشیند و صاحب خود را تماشا کند در حالیکه غریبه ای به او نزدیک میشود و صاحبش به او پاداش میدهد تا در حالا نشسته و آرام باقی بماند.
  • در مرحله بعد، غریبه تا نزدیکی سگ بیاید و و قبل از ترک دوباره، لحظهای در نزدیکی سگ بماند. پس از چندین بار انجام این کار، در نهایت فرد غریبه باید بتواند در چند قدمی سگ بایستد و سگ آرام و تحت کنترل باقی بماند. در این مرحله باید از غریبه خواسته شود که یکی از غذاهای موردعلاقه سگ را برای او پرتاب کند.
  • در مرحله بعد، می توان سگ را  آموزش داد که در حالیکه غریبه به در نزدیک میشود روی تشک آموزشی خود بنشیند و یا روی صاحب خود متمرکز باشد. هنگامی که سگ با آرامش نزدیکی غریبه را می پذیرد، بازدید کننده می تواند در بزند و در نهایت وارد شود.  تا زمانی که سگ ساکت و آرام بماند. در صورتی که سگ آرام بماند باید به او تشویقی داد اگر سگ دوست دارد،  بازیدکنندگان می توانند یک توپ تنیس یا دیگر اسباب بازی های موردعلاقه اش را به او بدهند.
  • اگر این تمرینات به اندازه کافی مکرر و با مجموعه ای از غریبه ها انجام شود، که از کمترین تهدید شروع شود و تا بیشترین تهدید ادامه یابد، سگ متوجه می شود که حضور آنها با تجربیات مثبت همراه است. این مفهوم جایگزین بیزاری قبلی و نیاز به پرخاشگری برای جلوگیری از ورود به قلمرویشان می شود. اگر سگ در برابر بی حرکت ماندن مقاومت نشان داد یک استراتژی جایگزین این است که فرد بی حرکت بماند وسگ در یک مسیر دایره ای که به تدریج کوچک میشود در اطراف فرد بچرخد.

نکاتی برای مربیان آموزشی
در مراحل اولیه آموزش، باید به مربیان توصیه شود که تماس چشمی مستقیم با سگ نداشته باشند و به سرسگ نزدیک نشوند. در عوض، باید از آنها خواسته شود که نگاه خود را منحرف کنند و به آرامی در یک مسیر دایره ای پیشروی کنند(زیرا این برای بیشتر سگ ها کمتر تهدید کننده محسوب میشود). در این مرحله هیچ غریبه ای نباید به سمت سگ برود. اگر سگ نتواند وضعیتش را حفظ کند و در حالت تنش باقی بماند، پارس کند و به سمت غریبه برود، صاحب باید به مرحله قبلی آموزش بازگردد. در حالت ایده آل، در طول فرآیند آموزش، هیچ کس نباید به سگ زیاد نزدیک شود که باعث واکنش تهاجمی شود. اگر کسی خیلی به سگ نزدیک شد و سگ پرخاشگر شد، دستیار باید ثابت بماند تا زمانیکه صاحبش توجه سگ را جلب کند، ترجیحاً از فرمان اطاعتی مانند "بس کن" استفاده کند و به سگ برای اطاعتش پاداش دهد.  سپس مالک می تواند از فرد بخواهد که بی سر و صدا به فاصله ای که سگ قبلاً در آن راحت بود عقب نشینی کند و آموزش را از سر بگیرد (تا زمانی که سگ خیلی تحریک نشده باشد). برای سگ هایی که هنگام ورود افراد به خانه پرخاشگر هستند. بهتر است ابتدا سگ را جدا از مهمانان نگهدارید و پس از نشستن همه، سگ را می توان با پوزه بند و سبد پوزه به داخل اتاق آورد، در این مرحله از برنامه آموزشی اگر سگ درحضور صاحبش همراه مهمانان آرام باشد در زمانیکه مهمانان قصد ترک خانه را داشتند باید اول سگ را خارج کرد. هنگامی که سگ در حالی که مهمانان بی سر و صدا در خانه نشسته اند آرام است، می توان به سگ یاد داد که در صورت حرکت مهمانان هم آرام باقی بماند. مالکان می توانند این کار را به این صورت شروع کنند که از مهمانان بخواهند که به آرامی بلند شوند و سپس بنشینند. اگر سگ واکنش تهاجمی نشان ندهد، می توان از مهمانان درخواست کرد که قبل از بازگشت به صندلی خود، چند قدم بردارند. مقدار حرکتی که سگ تحمل می کند، در حالی که آرام است، باید به تدریج افزایش یابد. به خاطر داشته باشید که سگهایی که پرخاشگری آمیخته با ترس دارند، زمانی که از مردم دور میشوند، مثل زمانی که مهمانان آماده رفتن میشوند، تمایل دارند به آنها حمله کنند. اگر سگ نشسته یا دراز کشیده است و در حضور مهمانان آرام به نظر میرسد، مهمان میتواند غذای کوچکی را به سگ بدهد، در صورتی که این کار باعث وحشت او نشود. هدف این است که به سگ بیاموزیم که حضور مهمان با تجربیات دلپذیر مرتبط است.

تعامل با بازدیدکنندگان
هنگامی که سگ به طور قابل اعتمادی با مهمانان در خانه آرام شد، می توان به آنها اجازه داد تا با آنها تعامل داشته باشند. سگ باید تمام تعاملات خود را با مهمانان در خانه آغاز کند. اگر سگ تصمیم گرفت به مهمان نزدیک شود، از آن شخص بخواهید بی سر و صدا دست خود را برای بو کشیدن سگ دراز کند و اگر سگ خیلی گاز گیر نباشد، می تواند به او غذا بدهد. اگر سگ نشان دهد که دوست دارد نوازش شود، مهمان میتواند این کار را انجام دهد، اما باز هم باید از نوازش کردن سر سگ و تماس چشمی طولانی مدت خودداری کند. این تمرینات باید با افراد مختلف تکرار شود. باید از دستیاران و مهمانان خواسته شود که در انواع فعالیت های مختلف شرکت کنند تا سگ متوجه شود که آنها تهدید کننده نیستند.

از تنبیه و اطمینان بپرهیزید
هر زمان که سگ رفتار پرخاشگرانه ای داشت، باید آنها را نادیده گرفت یا کنترل کرد. نه تنبیه و نه اطمینان، اقدامات مناسبی نیستند. تنبیه پتانسیل افزایش اضطراب سگ و بدتر شدن وضعیت را دارد و عدم برخورد مناسب(اطمینان)  نیز باعث بدتر شدن رفتار پرخاشگری میشود. زمانی که پارس کردن به نزدیک شدن غریبه ها محدود شود، بسته به شرایط و کنترل مالک بر موقعیت، می تواند یک نعمت و یا یک مشکل باشد. اگر مشکل ساز است، مالک میتواند با استفاده از روشهایی که در بالا توضیح داده شد، کاری در مورد آن انجام دهد، و اغلب میتواندمشکل را مهار کند. درمان رفتار های پرخاشگرانه که تا حد خرخر کردن و گاز گرفتن پیش رفته است، دشوارتر است و نتایج مثبت، اگرچه بسیار محتمل است، اما تضمین شده نیست.
در موارد وخیم، ممکن است نیاز به درمان سگ های پرخاشگر با داروهای ضد اضطراب و ضد پرخاشگری باشد. کلومیپرامین(Clomicalm)، فلوکستین(prozac ) و بوسپیرون(BuSpar) همگی گزینه های درمانی معقولی هستند. اثربخشی چنین درمان هایی در موارد مختلف متفاوت خواهد بود، اما عوارض جانبی و سایر نگرانی ها، میزان استفاده از این درمان ها را تعیین می کند. اکثر داروها چند هفته طول می کشند تا به حداکثر اثر خود برسند. به طور معمول، این درمان ها حداقل برای چهار تا شش ماه و احتمالاً تا یک یا دو سال اعمال می شوند.  واضح است که روش های اصلاح رفتار نیز باید به طور همزمان انجام شود تا درمان به نحو احسن تکمیل شود.


بازنویسی توسط مهسا فرهودی مقدم، کیان هادی، کوروش مودتی
دانشجویان دکتری دامپزشکی
کارآموزان کلینیک آدورینا