عبارت چاق و سالم معمولا برای توصیف پرندگان خوش تغذیه استفاده میشود.اما در واقع هیچ دو اصطلاحی به اندازه این دو اصطلاح نمیتوانند متناقض باشند. چاقی در پرندگان خانگی نه تنها ناسالم بلکه تهدید کننه زندگی آنان است. درک این نکته مهم است که چاقی در پرندگان خانگی فقط یک مشکل زیبایی شناختی نیست. در پرندگان، کبد محل اصلی رسوب چربی اضافی است. همانطور که مقدار فزاینده ای از چربی در آنجا ذخیره می شود، سلول های کبدی از بین می روند. اصطلاح پزشکی برای این بیماری لیپیدوز کبدی است و ممکن است به نقطه‌ای برسد که در آن کبد عملکردی کافی برای انجام فعالیت های خود نداشته باشد و از کار بیفتد.
لیپیدوز کبدی مدت‌هاست که مقصر رژیم‌های غذایی حاوی دانه بوده است، در حالی که در واقع دلایل مختلفی وجود دارد. محتوای کربوهیدرات زیاد مانند آنچه در میوه و نشاسته یافت می شود، آسیب های ناشی از رژیم غذایی پرچرب را تسریع می کند. عدم تحرک نیز باعث تجمع چربی می شود. به نظر می رسد گونه های خاصی مانند blue-front amazons وrose-breasted cockatoos بسیار بیشتر از سایرین مستعد چاقی هستند.

چرا پرندگان دچار اضافه وزن می شوند

چاقی یک مشکل رایج سلامتی در پرندگان اسیر است که معمولاً ناشی از تغذیه و رژیم غذایی نامناسب است.در طبیعت، پرندگان به خاطر پرواز از درختی به درخت دیگر، فرار از شکارچیان و جستجوی غذا، تحرک زیادی دارند. در اسارت، معمولا بال پرندگان را می برند. اگر جایی بروند، معمولاً راه می روند یا از چیزی بالا می روند. رژیم غذایی آنها اغلب سرشار از چربی و کم مواد مغذی مهم است. این وضعیت معادل انسانی است که تمام روز روی مبل می نشیند و سیب زمینی سرخ کرده و چیزکیک می خورد!

چگونه بفهمیم پرنده ما اضافه وزن دارد؟

چاقی در پرندگان می تواند منجر به بیماری های مختلفی شود که می تواند کشنده باشد. ویرانگرترین احتمال، بیماری کبد چرب است که در طوطی های آمازون که رژیم غذایی نامناسبی دارند بسیار رایج است. همچنین تومورهای چربی به نام لیپوم وجود دارد که به ویژه در برخی از پرندگان کوچکتر مانند طوطی ها شایع است. در اینجا نحوه تشخیص اضافه وزن پرندگان ذکر شده است:

 عضله سینه را بررسی کنید.
بهترین راه برای تشخیص اینکه آیا پرنده شما وزن مناسبی را داردیا خیر، نگاه کردن به ماهیچه سینه او است که روی استخوانی به نام (کیل) قرار دارد. وقتی از جلو به پرنده خود نگاه می کنید، باید استخوانی در خط وسط سینه او وجود داشته باشد. این کیل است. در دو طرف آن استخوان باید عضله گرد وجود داشته باشد. اگر پرنده شما خیلی چاق باشد، "شکاف" خواهد داشت. به عبارت دیگر، استخوان کیل برجسته ترین قسمت سینه پرنده شما نخواهد بود. اگر پرنده شما خیلی لاغر باشد، در کناره کیل احساس استخوانی می کند و ناحیه کنار کیل به جای محدب (خمیده به بیرون) مقعر (خمیده به داخل) احساس می شود.
به دنبال چربی باشید
همچنین می توانید به دنبال چربی زیر پوستی (زیر پوست) باشید. پرها به صورت دسته دسته رشد می کنند، بنابراین مناطقی وجود دارد که پر ندارند. یکی از این نواحی در کنار گردن است که از پایه فک شروع می شود. اگر پرهای پرنده خود را کنار بزنید تا به این ناحیه برسید، به راحتی می توانید رگ گردن او را ببینید. اگر رگ به سختی دیده می شود و زیر پوست آن رنگ زردی وجود دارد، پرنده شما احتمالاً چربی زیر پوستی دارد و درشت می شود.
سایر نشانه ها
سایر علائم کمتر خاص چاقی نیز ممکن است وجود داشته باشد. به عنوان مثال، اگر پرنده شما با کمی ورزش دچار تنگی نفس می شود، ممکن است به دلیل وزن اضافی باشد. همچنین، اگر منقار پرنده شما بیش از حد بلند شود، ممکن است نشانه بیماری کبد چرب باشد که ناشی از چاقی است. می توانید پرنده خود را به صورت دوره ای با ترازو  وزن کنید. دامپزشک شما همچنین باید وزن پرنده شما را در طول معاینه فیزیکی سالانه خود پیگیری کند.

برخورد با پرنده دارای اضافه وزن
درست مانند انسان ، همه چیز رژیم و ورزش است. پرنده خود را در رژیم غذایی مناسب شامل پلیت ، سبزیجات، مقداری لوبیا، برنج،ماکارونی و مقدار بسیار کمی میوه قرار دهید. دانه ها و آجیل های پرچرب فقط برای درمان هستند (به استثنای طوطی هایسنث ماکائو)و باید به مقدار کم (یک یا دو دانه) یک یا دو بار در هفته مصرف شوند. پلیت ها میتوانند همیشه در قفس باقی بمانند اما غذای خانگی نباید هر بار بیش از 30 تا 45 دقیقه در قفس بماند.
سعی کنید فعالیت پرنده خود را افزایش دهید. اگر به پرواز در فضای باز دسترسی دارید، از آن استفاده کنید. اگر در موقعیتی هستید که می توانید درخانه خود از پرندگان محافظت کنید تا او بتواند تحت نظارت دقیق در داخل خانه پرواز کند، به او فرصت پرواز بدهید. دفعات دوش گرفتن را افزایش دهید زیرا آراستن پرها و تحرک در زمان حمام باعث سوزاندن کالری می شود. با تعویض مرتب اسباب بازی های موجود در قفس باعث افزایش تحرک پرنده شوید. (با این حال، مراقب این باشید – اگر پرنده شما از چیزهای عجیب می ترسد و مستعد پرچینی است، تغییرات زیاد مکرر می تواند مضر باشد.)

بهبود وضعیت بدن
هنگام تلاش برای بهبود وضعیت بدن پرنده دارای اضافه وزن، این موارد را در نظر داشته باشید:
1- اول از همه، مطمئن شوید که هیچ بیماری زمینه ای وجود ندارد. پرنده ای که قبلاً از لیپیدوز کبدی رنج می برد، بسیار کمتر توانایی تحمل رژیم کاهش وزن تهاجمی را دارد.
2-از مصرف تمام کربوهیدرات های ساده خودداری کنید. از مصرف میوه، برنج سفید، نان سفید، ماکارونی و غیره اکیداً خودداری شود.
3- محتوای فیبر رژیم غذایی را افزایش دهید. سبزی های برگ دار منبع خوبی از فیبر و منبع عالی ویتامین ها هستند.
4-اگر از آجیل استفاده می شود، از بادام زمینی و همچنین تخمه آفتابگردان اجتناب کنید. بادام، آجیل ماکادمیا و آجیل کاج کمتر چاق کننده و مغذی تر هستند.
5- بهترین راهکار ورزش کردن است. پرواز بهترین تمرین برای یک پرنده است، اما اگر گزینه پرواز نباشد، تشویق به پیاده روی نیز مناسب است.

بازنویسی توسط کوروش مودتی یزدی
دانشجوی دکتری عمومی
کارآموز کلینیک آدورینا